Term sheet, girişim sermayesi yatırımı almaya hazırlanan bir girişim şirketinin muhatap olduğu ilk ciddi belgedir. Bu belge, yatırım arayan girişim şirketine yatırımcı tarafından verilmiş bir niyet mektubu olup iki taraf arasında geçerli olması önerilen yatırım şartlarını özetler.
Asıl sözleşmelerden önce term sheet üzerinden müzakere etmek, yüksek maliyetli hukuk masrafları yapmadan önce tarafları yatırım işleminin özünüteşkil eden ticari şartlarda anlaşmaya odaklar.
Bu niyet mektubunu ilk kez masaya koyan taraf çoğu zaman yatırımcılardır. Bu sebeple girişimci her daim yatırımcı tarafından sunulan ve yatırımcı lehine düzenlenmiş ilk taslaktan geriye doğru giderek pazarlık etmeye çalışır.
Bu pazarlığın akıllıca yapılması çok önemlidir. Zira gereksiz unsurlar üzerinde fazlaca durmak, gerekli unsurları ise -bilinçsizce- gözardı etmek süreci anlamsızca zorlaştıran ve geciktiren önemli bir sorundur.
İlk pazarlık safhasının tamamlanmasından sonra taraflar görece daha uzunasıl ve bağlayıcı sözleşmeleri akdetmek üzere müzakerelere devam ederler.
Girişim Sermayesi 101 serimizde term sheet görüşmeleri ve asıl sözleşmelerin müzakeresinden oluşan yatırım sürecinde karşılaşılabilecek karmaşık hüküm ve şartları daha iyi anlamanıza yardımcı olmayı hedefliyoruz.
Nedir?
Girişim sermayesi anlamında yatırım, girişim şirketinin kuruluş ve büyüme aşamalarında ihtiyaç duyduğu finansmanı sağlamak üzere özel sermayedarların girişim şirketine sermaye aktarmasıdır. Sermayedar, yaptığı bu yatırım karşılığında girişim şirketinde hisse sahibi veya belirli şartlar dahilinde gerçekleşmek üzere hisse sahibi olma hakkı sahibi olmayı hedefler.
Sermayedarın nihai hedefi çoğunlukla ucuza edindiği hisseleri, değer kazanmalarından sonra bir sonraki seviye yatırımcıya (Seri B yatırımcı) veya bir stratejik yatırımcıya (Google, Apple vb.) satarak şirketten çıkış yapmaktır. Hisseleri edindikleri bedel ile satarak çıktıkları bedel arasındaki fark, yatırımcının karıdır.
Term sheet esasen yukarıda bahsedilen türden bir yatırım işleminin, yani girişim şirketinin girişim sermayesi yoluyla finanse edilmesinin temel koşullarını özetleyen, ortalama 2 ila 5 sayfa arasında ve çoğu zaman bağlayıcı olmayan bir belgedir. Bu koşullar hem finansal, hem de hukuki başlıkları içerir.
Girişim sermayesi fonları (String Ventures, 500 Startups Istanbul, 212Ltd., Revo Capital ve benzeri fonlar), melek yatırımcılar, bunların bir araya gelmesi ile oluşturulmuş sendikasyonlar (yani bir melek yatırımcı ağına bağlı olmaksızın bir araya gelmiş melek yatırımcılar) veya melek yatırımcı ağları (TR Angels, BIC Angel Investments, Galata Business Angels ve benzeri ağlar) ile kurumsal yatırımcılar (Vestel, Koç, Sanko ve benzeri gruplar) genellikle asıl yatırım sözleşmelerini sunmadan önce term sheetler kullanarak yatırım yapmayı planladıkları girişim şirketleri ile müzakereleri başlatırlar.
Taraflar sunulan şartlar üzerinde bir uzlaşmaya varırsa sonraki asıl ve detaylı, yani ortalama 30 ve üzeri sayfa uzunluğundaki bağlayıcı hukuki sözleşmeler,term sheet ile anlaşılan şartlar üzerine bina edilerek hazırlanacaktır.
Yatırımcılar, bu niyet mektupları üzerinden bir girişim sermayesi yatırımının kendileri bakımından en önemli iki yönünü peşinen müzakere etmek isterler:
(1) Yatırımın finansal şartlarını (özellikle şirket değerlemesi ile sahip olmak istedikleri hissedarlık oranlarını) ve
(2) Yatırımın gerçekleşmesi ile girişim şirketi hissedarı olmalarını müteakip şirkette sahip olmak istedikleri imtiyazları (oy hakları, koruma konuları, seyrelmeme hükmü, bilgi edinme hakları, satmaya zorlama veya satın alma hakları ve diğerleri).
Her ne kadar bunu yapmak çoğu zaman aynı belgede yasaklanacak olsa da üzerine uzlaşılmış bir term sheet, bazı ihtimallerde adeta girişim şirketinin elinde bulunan bir varlık hükmü kazanır. Zira şirket, bu belge ile tescil ettiği yatırımcı ilgisini kullanarak alacağı finansmanı artırmanın yollarını arayabilir. Bu uzlaşmayı öne sürerek üçüncü kişi yatırımcılara giderek ilave finansmaniçin ikna etmeye çalışabilir.
Müzakere
Term sheet, yatırımcılar tarafından girişim şirketine, girişim şirketinin sunulan şartları kabul edeceği ümit ve varsayımı ile sunulur. Yatırımcılar tarafından aranan popüler girişim şirketleri, doğal olarak müzakere masasına oturma hakkı veya müzakerede kendi şartlarını daha çok dayatma pozisyonu elde edeceklerdir.
Alışılmış durum ise yatırımcının müzakerelerde daha güçlü olması ve şartlarının nispeten az müzakere edilebilmesidir. Fakat yine de pazar şartlarıyla orantılı olmak ve bilinçli, hükümler üzerinde bir avukat ile birlikte tam bir anlayış sağlamak kaydıyla, yatırımcı tarafından sunulan şartların pek çoğu girişimci tarafından müzakere edilebilir olarak görülmelidir.
Term sheetler genellikle ait olduğu yatırımcıya ait standart, matbu metinlerdir. Bu metin, yatırımcının strateji ve karakteristikleri doğrultusunda çokça düşünce, tecrübe, emek ve para sonucu hazırlanmış, rafine bir metindir. İstisnai durumlar hariç, girişim şirketlerinden neyi isteyip istemedikleri belirlidir. Örneğin kimi yatırımcılar yönetim kurulunda sandalye isterken, diğerleri asla istememektedir.
Geniş birikim ve tecrübeler sonucu oluşmuş metinler olmaları sebebiyle term sheet üzerinde bilinçsizce, hükümler üzerinde bir kavrayış sağlanmadan ve özellikle avukat bulunmaksızın yapılmaya çalışılacak müzakereler ya bir girişimcinin zayıflığını açığa vurma ya da yatırımcının sabrını zorlama riskini barındırmaktadır.
Term sheet hükümlerinin önemli ölçüde değiştirilmelerinin teklif edilmesi yatırımcının çalışma tarzının ve belki de bugüne kadar başarılı olduğu tarzın geçerli olmadığını ve zayıf olduğunu ima etmek gibi algılanabilir.
Girişim sermayesi yatırımcılarının da hedefinin girişim şirketini geliştirmekolduğu ve term sheet ile getirilmeye çalışılan kuralların şirketin yönetimi ve disiplini bakımından da katkı sağlayabileceği unutulmamalıdır.
Güçlü bir müzakere için yatırımcı karşısında bilgisiz veya çömez olarak değil, bir profesyonel olarak oturmak gerekir. Bu ise ancak dersini iyi çalışmak ile mümkündür.
Öte yandan girişimci de genel olarak tüm bu müzakere sürecine gelecekteki ortağı hakkında daha çok fikir sahibi olmak adına bir fırsat olarak bakmalıdır. Zira yatırımcının genel yaklaşımından veya müzakere esnasındaki duruşundan tutun, şirket üzerinde ne kadar kontrol sahibi olmak istediğine kadar taraflar birbiri hakkında pek çok izlenim edinmektedir.
Her ihtimalde, bir term sheet teslim alan girişimcinin ilk yapması gereken iş, meseleyi avukatına, hatta -varsa- girişim sermayesi yatırımları konusunda bilgili olan avukatına götürmektir. Avukatı ise -hukuk dilinden girişimcinin lisanına- gerekli tercümeyi yaparak genel olarak girişimcinin aklındaki, tahayyülündeki şartlar ile term sheet üzerinde yazan şartların aynı olup olmadığını girişimciye anlatmalıdır.
Hayallerdeki şartlar ile metindeki şartlar aynı değilse, girişimci: “X yatırımcı bize Y teklif etti ancak bizim istediğimiz Z idi, ancak vereceklerini düşünmüyoruz. Siz daha iyi bir yatırımcısınız, hem onlarda olmayan bir çok özellik sizde bulunmakta” gibi bir yaklaşıma asla girmemelidir. Zira girişim sermayesi ekosistemi çok küçüktür ve böyle bir davranışla girişimcinin ekosistemdeki itibarın kalıcı olarak zedelenmemesi işten bile değildir.
Küçük yerleşim yerlerinde olduğu gibi, küçük ekosistemimizde de itibar her şeydir. Girişimci bunu korumaya çok özen göstermeli.
Ancak belirtmek gerekir ki bir yatırımcıya sırtını dönmeksizin birden çok yatırımcıyla aynı anda müzakere etmek veya girişim şirketinin ihtiyaç duyduğu finansmanı her biri ihtiyacın bir kısmını finanse edecek şekilde birden fazla yatırımcı ile müzakere ekmekte ilişkiler konusunda dikkatli olmak kaydıyla bir sakınca yoktur.
Girişim sermayedarları ve girişim şirketi ne kadar itibarlı ve dürüst ise, asıl sözleşmelerde term sheet ile anlaşılmış metinden o kadar az sapılacaktır.
Term sheet hükümlerine tam uyularak asıl sözleşmelerin hazırlanacağı varsayımıyla bir yatırım turu yaklaşık 2 hafta ila 4 hafta arasında tamamlanabilirken, term sheet hükümlerinden önemli ölçüde sapılması halinde bu süre çok daha uzayabilmekte veya taraflar arasındaki ilişki onarılması zor biçimde zarar görebilmektedir.
devamı
